Często rodzice nie są pewni, czy kłopoty dziecka w szkole to już dysleksja, czy po prostu nierównomierny rozwój i wszystko w swoim czasie “naskoczy” na swoje miejsce. Objawy dysleksji nie są jednorodne. U każdego dyslektyka występuje “unikalny” zestaw symptomów. Co ciekawe, te symptomy są bardzo często połączone z jednym lub więcej talentów. Jeśli rozpoznasz u dziecka więcej niż 10 wymienionych poniżej cech, nie czekaj długo – działaj!
W szkole dziecko jest zwykle podejrzewane o lenistwo i stale krytykowane. Tymczasem dzieci z dysleksją potrzebują fachowej pomocy, i to jak najszybciej. Jeśli Twoje dziecko ma kilkanaście symptomów z wymienionych prawdopodobnie potrzebujecie już jej teraz. Każdy miesiąc bez ukierunkowanego na dany mikroproblem treningu zmniejsza szanse ucznia na normalne funkcjonowanie w szkole i znacząco obniża jego samoocenę. I bardzo często prowadzi do wtórnych problemów motywacyjnych i wyuczonej bezradności (po co się męczyć, skoro i tak ponad dwóje nie wyskoczę). Tak rodzą się kompleksy, zamykają szanse. Uczeń doświadczający długotrwale tych stanów niechętnie podejmuje się wysiłku związanego z terapią, jej efekty więc mogą nastąpić później niż u dzieci zmotywowanych.
Większość osób dyslektycznych, niezależnie od wieku, wykazuje kilkanaście, z niżej wymienionych cech lub zachowań:
- błyskotliwy, bardzo inteligentny, elokwentny, ale nie potrafiący czytać, pisać oraz literować
- przez nauczycieli i otoczenie często uważany za leniwego, mało zdolnego, nieuważnego, niedojrzałego, „starającego się niewystarczająco” lub sprawiającego problemy wychowawcze
- jego problemy z nauką nie są tak poważne, by otrzymać dodatkową pomoc ze szkoły
- wykazuje się wysoką inteligencją emocjonalną, nie będącą przedmiotem egzaminów
- zwykle zdaje świetnie egzaminy ustne, ale nie pisemne
- czuje się mniej inteligentny niż inni, ma kiepską samoocenę, ukrywa słabość wykorzystując bardzo pomysłowe strategie
- łatwo wpada we frustrację i gniew w czasie czytania podręczników lub w sytuacjach, gdy bywa odpytywany z przeczytanego tekstu
- jest utalentowany w dziedzinach: aktorstwo, muzyka, sport, mechanika, sprzedaż, biznes, projektowanie, budownictwo i inżynieria
- wydaje się być zamyślony, może być typem marzyciela, łatwo traci poczucie czasu, ma trudności z koncentracją uwagi
- uczy się najlepiej poprzez działania manualne, demonstracje, eksperymenty, obserwacje oraz pomoce wizualne
Objawy dysleksji związane z czytaniem i rozwojem języka
- narzeka na zawroty głowy, bóle głowy lub bóle brzucha podczas czytania
- odczuwa zmieszanie związane z literami, cyframi, słowami, kolejnością lub podczas wypowiedzi ustnych
- w czasie czytania lub pisania stosuje powtórzenia, dodaje nieistniejące litery lub słowa, przestawia, omija, zamienia oraz przekręca litery, cyfry, słowa
- skarży się na uczucie lub widzenie nie istniejącego ruchu podczas czytania
- może mieć świetny wzrok i spostrzegawczość lub odwrotnie – brak głębszej percepcji wzrokowej
- czyta kilkakrotnie ten sam tekst ze słabym rozumieniem
- literuje fonetycznie i niekonsekwentnie
- przestawia litery w słowach.
- przestawia szyk zdania
- myli litery podobne do siebie pod względem fonetycznym i wizualnym, np. b–p, d–b, m–n, e–ę, sz–s
- niepoprawnie intonuje czytany tekst.
- za bardzo skupia się na samej technice czytania.
- często ma problemy z dzieleniem słów na sylaby i syntezą sylab w słowa.
- czasami pojawia się hiperleksja, czyli bardzo płynne i szybkie czytanie, ale bez rozumienia treści.
Objawy dysleksji w mowie i słuchu
- może przejawiać nadwrażliwość na bodźce słuchowe, słyszeć słowa, które nie zostały powiedziane lub zniekształcać to, co zostało powiedziane, łatwo rozpraszają go bodźce słuchowe
- ma trudności ze znalezieniem odpowiednich słów, by wyrazić to, co chce powiedzieć
- mówi w mało precyzyjny, lakoniczny sposób
- może mówić w sposób przerywany, nie kończyć zdań, jąkać się pod wpływem stresu, wymawiać dłuższe słowa w sposób nieprawidłowy lub przestawiać (zamieniać) zdania, słowa lub sylaby
Objawy dysleksji – pisanie i zdolności motoryczne
- miewa problemy z pisaniem i odwzorowywaniem tekstu, może trzymać długopis w niewłaściwy sposób, pismo może być nieczytelne, a te same litery różnią się od siebie
- może przejawiać pewną niezdarność, mieć nieskoordynowane ruchy (np. być słaby w grze w piłkę oraz innych grach grupowych)
- miewa skłonności do choroby lokomocyjnej
- może być leworęczny, oburęczny oraz często mylić lewą i prawą stronę oraz „pod” i „nad”
- nie potrafią utrzymać pisma w liniaturze zeszytu
- błędnie przepisuje z tablicy lub książki
- nie potrafi zapisać wyrazu ze słuchu
- ma kłopoty z zapisaniem zmiękczeń, dwuznaków i różnicowaniem głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych.
- nie potrafi odróżnić, kiedy pisze się „ę”, a kiedy „e” i „en”.
- opuszcza litery lub ich drobne elementy, jak ogonki czy kropki.
- popełnia sporo błędów ortograficznych, mimo że znają zasady poprawnej pisowni.
- piszą bardzo wolno, nie nadążając zanotować dyktowanych słów.
Objawy dysleksji – matematyka i zarządzanie czasem
- może mieć trudności z określeniem czasu i zarządzaniem nim oraz trudności z punktualnością
- może mieć trudności z przyswajaniem informacji w określonej kolejności oraz z wykonywaniem zadań, wymagających określonej kolejności czynności
- pomaga sobie liczeniem na palcach lub innymi „sposobami”, często zna prawidłową odpowiedź, lecz nie potrafi rozpisać jej w postaci równania
- może mieć trudności w liczeniu przedmiotów lub posługiwaniu się pieniędzmi
- potrafi rozwiązywać proste równania, ale nie udaje mu się rozwiązywać zadań z treścią; nie daje sobie rady z wyższą matematyką
- ma problemy z nauką na pamięć, np. tabliczki mnożenia
Objawy dysleksji – pamięć i procesy poznawcze
- świetna pamięć długotrwała zdarzeń, miejsc i twarzy
- kiepska pamięć do kolejności faktów i informacji, których sam nie doświadczył
- w przetwarzaniu informacji posługuje się przede wszystkim obrazami i uczuciami, a nie dźwiękami i słowami (nie “słyszy” własnych myśli)
Objawy dysleksji – zachowanie, zdrowie, rozwój i osobowość:
- może przejawiać skłonności do nieporządku lub do przesadnego uporządkowania
- może być klasowym klownem, sprawiać problemy wychowawcze lub odwrotnie – być bardzo zamknięty w sobie
- niektóre etapy rozwojowe (takie jak mówienie, raczkowanie, chodzenie, zawiązywanie sznurowadeł) mogą u niego wystąpić dużo wcześniej lub dużo później niż wskazują normy
- może mieć skłonność do infekcji i alergii, przejawiać nadwrażliwość na jedzenie, dodatki i produkty chemiczne zawarte w pożywieniu
- może spać bardzo głęboko lub bardzo płytko, może mieć skłonność do nocnego moczenia się (niezależnie od wieku)
- może być bardzo odporny lub bardzo nieodporny na ból
- ma silne poczucie sprawiedliwości, jest emocjonalnie wrażliwy