Być może zetknęliście się z informacją, że czcionki takie jak OpenDyslexic ułatwiają naukę czytania uczniom i dorosłym osobom z dysleksją. Ja również w czasie moich zajęć z dziećmi dyslektycznymi zadawałam sobie i im to pytanie. Czy specjalna czcionka dla dyslektyków naprawdę pomaga im w czytaniu?
Jeśli pracujecie razem z dzieckiem nad poprawnym czytaniem, mam nadzieję, że ten tekst pomoże Wam wybrać (lub stworzyć) przyjazny dla niego materiał, który realnie pomoże uczniowi w percepcji i poprawnym przetwarzaniu tekstu.
O dysleksji słów kilka
Dysleksja to jedno z najczęstszych wyzwań, przed jakim staje dziecko w momencie rozpoczęcia nauki i w trakcie jej trwania. Polega na trudności w nauce czytania i pisania, pomimo że wszystkie inne funkcje poznawcze rozwijają się prawidłowo, a poziom inteligencji pozwala na opanowanie tych umiejętności.
Według Yale Centre for Dyslexia and Creativity dysleksja odpowiada za 80-90% wszystkich trudności. Jest najczęstszym z zaburzeń neuropoznawczych i dotyczy aż 20% populacji. Oznacza to, że co piąty uczeń mierzy się z tym wyzwaniem.
Na przestrzeni lat pojawiły się różne pomysły, które miały ułatwić życie osobom z dysleksją. Można było wśród nich znaleźć przyciemniane szkła, przezroczyste kolorowe nakładki czy okulary pryzmatyczne. W ostatnich latach dołączyły tu również czcionki typograficzne dla dyslektyków. Czy jednak faktycznie są w stanie pomóc dyslektykom?
Czcionki dla dyslektyków
Czcionki typograficzne dla dyslektyków zostały zaprojektowane w celu ułatwienia czytania osobom z dysleksją. Obiecują poprawę szybkości i dokładności czytania. Wszystko to dzięki odpowiedniemu dostosowaniu rozmiaru i kształtu czcionek, np. poprzez dodanie grubszych linii, które ułatwiają uczniom rozróżnienie poszczególnych liter.
Jednak to założenie, podobnie jak dawniej stosowane metody, skupia się na podejściu, że dysleksja jest problemem, którego źródłem jest niewłaściwe przetwarzanie bodźców wzrokowych. Jak jest naprawdę? Ostatnie badania wskazują jednoznacznie, że u przynajmniej 70 % osób z dysleksją, występują problemy z przetwarzaniem słuchowym. I to one są podstawowym źródłem problemu.
A więc dysleksja to różnica w przetwarzaniu języka mówionego na pisany. Może wiązać się z problemem z widzenia, ale nie musi. A w przypadku czytania to problem z odkodowaniem znaków (liter i całych słów) i przełożenie ich na język mówiony. Dzieci z problemami z czytaniem, najczęściej mają więc problem z szybkim i prawidłowym kojarzeniem znaków pisanych z dźwiękami im odpowiadającymi.
Kilka faktów dotyczących czcionek dla dyslektyków
- W badaniu z 2017 roku porównano bezpłatną czcionkę OpenDyslexic stworzoną dla osób z dysleksją z najpopularniejszymi czcionkami Arial i Times New Roman. Co się okazało? Nie tylko żaden z badanych uczniów nie wybierał dobrowolnie czcionki OpenDyslexic, a wręcz okazało się, że zmniejsza ona szybkość i dokładność czytania.
- W badaniu z 2018 roku poddano porównaniu Dyslexie, inną popularną czcionkę dla dyslektyków, tym razem płatną. Ponownie do testów wybrano popularne Arial i Times New Roman. Wniosek był ten sam, co w badaniu przeprowadzonym rok wcześniej.
- Przez ostatnie kilka miesięcy testowałam teksty drukowane czcionką OpenDyslexic oraz Times New Roman. Dzieci w wieku 10-13 lat, które uczestniczyły w moich zajęciach i poprawiły znacząco czytanie, trenowały dalej na specjalnie przygotowanych przeze mnie tekstach. Kilkanaścioro dzieci z grupy około dwudziestu nie odczuło żadnej różnicy, gdy czytały oba rodzaje tekstów. A kilkoro z nich kategorycznie stwierdziło, że OpenDyslexic czyta im się dużo trudniej.
W dysleksji nie ma drogi na skróty
Czcionki przedstawiane jako czcionki stworzone specjalnie w odpowiedzi na potrzeby dyslektyków, mogą dawać uczniom i dorosłym fałszywą nadzieję. Mogą również powodować utratę pewności siebie i brak wiary we własne możliwości, jeśli osoba stosująca taką czcionkę nie zauważy poprawy w jakości i szybkości czytania. A przecież, po zapewnieniach twórców, powinna taką poprawę odczuć.
Często dzieci zmagające się z dysleksją pozostają w tyle za swoimi rówieśnikami. Przekłada się to na gorsze wyniki w nauce, a kolejno na brak pewności siebie i poczucie własnej wartości. Czują się mniej inteligentne, bo wydaje im się, że nie potrafią opanować materiału, którego przyswajanie ich rówieśnikom przychodzi zupełnie naturalnie.
Jeśli takie dziecko wypróbuje czytanie z zastosowaniem dedykowanej dyslektykom czcionki i nie zauważy poprawy, może poczuć, że problem leży w nim, a nie w tym, że ta czcionka tak naprawdę nie pomaga.
Jak można pomóc dziecku z dysleksją w nauce czytania?
Jeśli chodzi o dobór czcionek do czytania dla dyslektyków, to zaleca się używanie czcionek o dobrej czytelności. Są to m.in. Arial, Verdana czy Tahoma. Wszystkie one są bezpłatne i dostępne w każdym edytorze tekstowym. Rozmiar takiej czcionki powinien wynosić od 12 do 14 punktów. Zaleca się również tworzenie nagłówków, które pomagają zorientować się w podziale dokumentu. Nagłówki wprowadzają spójną strukturę, co przekłada się na lepsze zrozumienie czytanego tekstu.
Podczas nauki czytania lub doskonalenia tej umiejętności, warto zadbać o integrację różnych zmysłów — zarówno słuchu i wzroku, jak i dotyku.
Przydatne będą też audiobooki, aplikacje do robienia notatek, instrukcje do zadań w formacie wideo. Sprawdzi się również oprogramowanie pozwalające zamienić tekst na mowę. W obecnych czasach dostępnych jest wiele technologicznych ułatwień pomagających dziecku z dysleksją w codziennych zadaniach sprawiających mu trudność.
Dzieci z dysleksją mogą potrzebować nieco więcej czasu na wykonanie jakiegoś zadania. Dlatego warto stosować w stosunku do nich indywidualne podejście. To z pewnością pozwoli im poczuć wsparcie i akceptację, których bardzo potrzebują.
W przypadku poważnej dysleksji sposoby tzw. intuicyjne mogą się nie sprawdzić. Jeśli Twoje dziecko ma problem z czytaniem i widzisz, że potrzebuje specjalistycznej pomocy, to warto zastanowić się nad indywidualnymi zajęciami. Odpowiednie podejście i zajęcia przeprowadzane w przyjaznej atmosferze pozwolą zidentyfikować wyzwania, z którymi mierzy się Twoje dziecko.
